چرخش معنادار مواضع اصلاح‌طلبان درباره توافق تهران-ریاض/ تلاش برای پیوند یک توافق موفق با توافقی ناموفق

قدس آنلاین: برنا نوشت،  دیپلماسی و سیاست خارجی از بازوان اصلی هر دولت برای اداره امور هر کشوری خواهد بود؛ امری که با تعیین راهبرد و استراتژی مناسب با توجه به ژئوپلیتیک و موقعیت جغرافیایی می‌تواند جایگاه هر کشور را تغییر و نقشی اصلی به بازیگری آن در معادلات بین‌الملل دهد؛ نگاه توامان به غرب و شرق یکی از مباحث مورد مناقشه میان دولت‌ها بوده است که با نیم نگاهی به دیپلماسی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم می‌توان دریافت که اگر چه برجام و مذاکرات هسته‌ای تلاشی برای تحکیم روابط با غرب بود، اما شاید در سایه چالش‌های این مذاکرات که در نهایت به خروج آمریکا و بازگرداندن تحریم‌ها منجر شد، نگاه به شرق با تمرکز ویژه به دیپلماسی منطقه‌ای و استفاده از ظرفیت‌های همسایگی مغفول ماند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

خلیج فارس و پایان رخوت دیپلماتیک در سایه سیاست همسایگی  

اواخر مرداد ۱۴۰۱ بدر عبدالله المنیخ، سفیر جدید دولت کویت در ایران رونوشت استوارنامه خود را به وزیر امور خارجه کشورمان تقدیم کرد تا روابط دو کشور پس از  سال وارد مرحله جدیدی شود؛  سیف الزعابی سفیر امارات متحده عربی در جمهوری اسلامی ایران نیز اواخر شهریور ۱۴۰۱ برای از سرگیری ماموریت خود به تهران بازگشت؛ این در حالی است که روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای خلیج فارس به بهانه اقدام خودسرانه آتش زدن سفارت عربستان در ایران و عدم تلاش دولت پیشین برای احیای روابط در بعضی مقاطع شکل خصمانه به خود گرفته بود.

هر چند نباید از این چشم پوشی کرد که محور جدیدی در غرب آسیا در همان مقطع در حال شکل گیری بود که سالها منطقه را آبستن حوادث تروریستی کرد و این نیز از عوامل اثرگذار بر این روابط تیره و تار بود، ولی تلاش فعالی از دولت سابق برای مدیریت حوادث منطقه و کنش کشورهای پیرامون خلیج فارس را شاهد نبودیم.  

تلاش های دولت سیزدهم برای همگرایی در منطقه با هدف حفظ صلح و ثبات با دستور کار قرار دادن دیپلماسی همسایگی و در نهایت بازگشت سفرای امارات و کویت به ایران، اعزام هیات دیپلماتیک برای مذاکره با بحرین و ابراز تمایل کشورهایی مانند مصر و اردن برای رابطه با ایران و در راس آنها از سرگیری روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی پس از  ۷ سال تحسین افرادی با گرایش‌های مختلف سیاسی را برانگیخت.   

ساز ناکوک برجامیان و گره زدن زلف توافق تهران-ریاض به برجام

رسانه های همسو با دولت دهم و در راس آن روزنامه شرق اخیرا در سلسله گفت و گوهایی در تلاش است تا بازنمایی معکوسی از توافق مهم بین ایران و عربستان را به افکار عمومی منتقل کند. این روزنامه ۱۸اردیبهشت ۱۴۰۲در گفت و گو با یک کارشناس بین المللی، سوالات را به سمت و سوی می کشاند که در نتیجه این کارشناس بین الملل بگوید: «وقتی اروپایی‌ها و آمریکا با نقش‌آفرینی چین و عربستان توانستند دو بخش از توافق سه‌گانه خود در حوزه توان دفاعی و همچنین نفوذ منطقه‌ای ایران را عملیاتی کنند، دیگر چه نیازی دارند که بخواهند دوباره با تهران پای میز مذاکره بنشینند تا در زمینه هسته‌ای با ایران گفت‌وگو کنند!؟ وقتی به‌راحتی می‌توانند از طریق اهرم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شورای حکام، شورای امنیت، تحریم‌ها، مکانیسم ماشه و... ایران را احتمالا وادار به عقب‌نشینی هسته‌ای بکنند، دیگر نیازی به گفت‌وگو نیست.»

این روزنامه در این گفت و گو به کرّات در صدد آن است که این گزاره را  در افکار عمومی جا یباندازد که اولا دولت سابق اجازه انجام چنین توافقی را نداشت و نظام هم در این زمینه و هم در به نتیجه رسیدن برجام، فرصت سوزی کرد و هم اینکه توافق فعلی با عربستان سعودی، دستهای پشت پرده ای دارد که حاصل جمع آن تامین شدن منافع و مطامعی است که آمریکا و تروئیکای اروپایی ناتوان از عملی کردن آن در قالب برجام هستند.

این روزنامه ۳۱فروردین ۱۴۰۲نیز در گفت و گویی تحت عنوان «توافق با عربستان یک پیروزی بدون برجام است» با یک کارشناس دیگر بین الملل که این بار زیاد با رویکرد شرق زیاد موافق نیست، با پرسیدن سوالاتی درصدد است تا به گونه ای زلف برجام را به توافق با عربستان گره بزند تا با همان روحیه «کار خودشان است»، این گزاره را در ذهن مخاطب جا بیاندازد که مگر می شود بدون آمریکا و اروپا توافق به این بزرگی را به ثمر رساند؟

اما گویا این رسانه ها مواضع ابتدایی عقبه سیاسی خود و شخصیت های مورد وثوق خود در آغازین روزهای توافق را از یاد برده اند و تازگی ها به این پی برده اند که با همین دست فرمان که دولت رئیسی در ترمیم مناسبات منطقه ای پیش می رود، ممکن است قافیه انتخابات انتهای سال را ببازند و از هم اکنون وارد گود شده اند.

۲۱ اسفندماه ۱۴۰۱ بود که محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور سابق در گفت‌وگو با برنا توافق با عربستان را نشانه عقلانیت قلمداد کرده و می‌گوید: «دو کشور ایران و عربستان دو قدرت بزرگ این منطقه هستند و همکاری و تعامل این دو کشور نقش بسیار مثبتی در ثبات و امنیت منطقه دارد و اختلافات آنها می‌تواند باعث بی‌ثباتی و اختلاف کشورهای بیرون از منطقه شود؛  با توجه به اینکه همواره دشمنان ایران و برخی رسانه های غربی و صهیونیستی تلاش کرده‌اند که سیاست خارجی ایران را به گونه ای دیگر جلوه دهند، این توافق به دنیا نشان می‌دهد که ایران بر اساس عقلانیت عمل می‌کند.

همان روز حسین مرعشی دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی نیز در گفت و گو با برنا ضمن تبریک این توافق به رئیسی می گوید:  «کشور و ملت و منطقه همه از حمله به سفارت عربستان ضرر کردند و الان که این اتفاق مبارک افتاده از  کارهای بسیار خوب دولت آقای رئیسی است که ما از ایشان تقدیر می کنیم و باید تبریک بگوییم که با شایستگی این کار انجام شد؛  من این توافق را اقدام مبارکی می دانم که آثارش هم در اقتصاد ایران مثبت است و هم با گام های بعدی که افق هایش برای ما روشن شده است.»

همان روزها محمد هاشمی دیگر شخصیت کارگزارانی(عضو هیات موسس کارگزاران سازندگی) در گفت و گو با برنا این توافق را ضروری دانسته و گفت: «با توجه به اینکه انسجام و وحدت بین کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه در نظام بین الملل مهم است، همکاری و توافق ایران و عربستان ضروری بود.»

این چرخش در برخی رسانه های اصلاح طلب را که روزنامه مذکور در صدر آن است، بی شک نمی توان به حافظه تاریخی آنها مربوط دانست زیرا هنوز ۲ماه از موضع ابتدایی حاملان اصلی تفکر اعتدال و اصلاحات درباره توافق ایران و عربستان نمی گذرد که تمامی آنها این توافق را امری مبارک دانسته و ستودند. هرچند حرجی نیست چون بصورت طبیعی در ماههای منتهی به انتخابات جنس رویکردها با مصالح جریانی و سیاسی تغییر می یابد.

انتهای پیام/

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: ایران و عربستان اصلاح طلبان ایران و عربستان گفت و گو بین الملل رسانه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۵۴۰۰۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نگاهی به توافق امنیتی جدید عربستان و آمریکا/ واشنگتن و ریاض در انتظار چراغ سبز اسرائیل

به گزارش خبرآنلاین ، جماران به نقل از سی ان ان نوشت:

یک معاهده دفاعی، ائتلاف امنیتی هفت دهه ای بین عربستان سعودی و ایالات متحده را مستحکم و آنها را هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیک می کند، زیرا دشمنان ایالات متحده مانند ایران، روسیه و چین به دنبال گسترش نفوذ خود در خاورمیانه هستند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مدت‌هاست که به دنبال روابط با عربستان سعودی است، زیرا این اقدام می‌تواند در سراسر جهان اسلام تاثیر خود را بگذارد.

متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت که ایالات متحده در حال مذاکره برای یک قرارداد بزرگ شامل سه جزء است.

مولفه اول شامل بسته ای از توافقات بین آمریکا و عربستان سعودی، مولفه دیگر عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل و مولفه سوم تشکیل کشور فلسطین است.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این سه با هم مرتبط هستند و هیچ کدام بدون دیگران جلو نمی روند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در یک میزگرد در کنفرانس اقتصادی این هفته در ریاض گفت: برای اینکه عادی سازی بین عربستان سعودی و اسرائیل محقق شود، باید مسیری برای تشکیل کشور فلسطین و «آرامش در غزه» وجود داشته باشد. به نظر من کاری که عربستان سعودی و ایالات متحده با هم در زمینه توافقات خود انجام داده اند، به طور بالقوه به اتمام نزدیک است، اما برای پیشبرد عادی سازی دو چیز لازم است: آرامش در غزه و مسیری معتبر به سوی یک کشور فلسطینی.

وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد، در حاشیه این مجمع، بلینکن با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی (MBS) دیدار کرد تا در مورد این توافق گفتگو کند. کارشناسان، پیمان عربستان و آمریکا را «مجموعه ای جامع از تفاهمات» توصیف می کنند که شامل تضمین های امنیتی، اقتصادی و فناوری برای سعودی و همچنین حمایت از برنامه هسته ای غیرنظامی این کشور می شود.

انتظار می‌رود این توافق عادی‌سازی از توافق‌نامه ابراهیم، مجموعه‌ای از معاهده‌هایی که چهار کشور عربی اسرائیل را در سال ۲۰۲۰ به رسمیت شناختند و تقاضای دیرینه اعراب برای تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی به عنوان پیش‌شرط به رسمیت شناختن اسرائیل را نادیده گرفتند الگوبرداری شود.

محمد بن سلمان پیشتر گفته بود که توافق با اسرائیل «بزرگترین توافق تاریخی از زمان جنگ سرد» خواهد بود. در سال ۲۰۲۱، نتانیاهو این توافق را اینگونه توصیف کرد که اسرائیل را قادر می‌سازد «دکترین قدیمی و خطرناک سرزمین‌ در ازای صلح را جایگزین کند و صلح را در ازای صلح به ارمغان آورد، بدون اینکه اسرائیل حتی یک سانتی‌متر از دست بدهد».

از آن زمان، دولت بایدن عادی سازی اسرائیل و عربستان را در مرکز سیاست خاورمیانه ای خود قرار داده است. ایالات متحده و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ به گفتگوها درباره این پیمان ادامه دادند و انتظار می‌رفت که بلینکن در ۱۰ اکتبر سال گذشته به ریاض برود تا درباره جزئیات آن صحبت کند، این تاریخ درست سه روز قبل از حمله حماس به اسرائیل بود که عملا این توافق را به تاخیر انداخت.

تحلیلگران می گویند که حمله بعدی اسرائیل به غزه که این منطقه را ویران کرده و بیش از ۳۴۰۰۰ فلسطینی را کشته، ممکن است پارامترهای توافق را برای عربستان سعودی تغییر داده باشد. اکنون پذیرش بخشی که خواستار مسیری «غیرقابل بازگشت» به سوی تشکیل یک کشور فلسطینی است، کلید اصلی بخش عادی سازی توافق گسترده تر خواهد بود.

نتانیاهو بارها چشم انداز تشکیل کشور مستقل فلسطینی را رد کرده و استدلال می کند که این امر به امنیت اسرائیل آسیب می زند و بر ادامه جنگ غزه تا زمانی که حماس از بین برود، مصمم است.

تحلیلگران می گویند که این موانع ممکن است منجر به تلاش عربستان برای بستن توافق دوجانبه بدون جزء عادی سازی توافق شود. اما چنین رویکردی با موانع بزرگی روبرو خواهد شد. سناتور جمهوری خواه لیندسی گراهام در این باره می گوید: توافقی که تعهد نظامی قاطعانه ایالات متحده به امنیت عربستان سعودی را بدون مولفه عادی سازی ایجاد می کند، بعید است از کنگره آمریکا عبور کند.

اگر توافقنامه دفاعی متقابل در قالب یک معاهده مورد مذاکره قرار گیرد، برای الزام آور شدن نیاز به ۶۷ رأی در سنا دارد. گراهام در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی بر تصمیم عربستان سعودی گفت: بدون عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان و اطمینان از تامین نیازهای امنیتی اسرائیل در مورد پرونده فلسطین، رای بسیار کمی برای توافق دفاعی متقابل بین ایالات متحده و عربستان سعودی وجود خواهد داشت.

کارشناسان می گویند که شاید بایدن بتواند با الگوبرداری از توافقنامه امنیتی دیگری که سال گذشته با بحرین امضا کرد، کنگره را برای رسیدن به توافق دور بزند. به گفته فراس مکساد، کارشناس ارشد و مدیر توسعه استراتژیک در موسسه خاورمیانه در واشنگتن دی سی، مسیر دیگری وجود دارد که حول توافقنامه یکپارچگی و رفاه امنیت جامع که دولت بایدن در سپتامبر ۲۰۲۳ با بحرین امضاء کرد، الگوبرداری شده است. متن این پیمان صراحتاً بیان می‌کند که ممکن است از طرف های دیگر برای پیوستن دعوت شود.

با این حال، هیچ نشانه ای مبنی بر اینکه دولت بایدن برای تصویب توافق دوجانبه با عربستان سعودی، کنگره را دور بزند، وجود ندارد. برای عربستان سعودی، توافق دوجانبه با ایالات متحده یک پیروزی بزرگ خواهد بود، که نشان دهنده پایان دورانی است که بایدن به دنبال تضعیف محمد بن سلمان به اتهام دست داشتن در قتل جمال خاشقجی، ستون نویس واشنگتن پست در کنسولگری سعودی در استانبول بود.

برخی کارشناسان معتقدند که این توافق همچنین «سلطه آمریکا را در خاورمیانه برای نسل‌ها تثبیت می‌کند و چالش رو به رشد چین و روسیه را کمرنگ می‌کند.» محمد بن سلمان مشتاق تقویت سیستم دفاعی عربستان و تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان به دور از هیدروکربن است، زیرا او یک سیاست اقتصادی بلندپروازانه به نام چشم انداز ۲۰۳۰ را دنبال می کند. پادشاهی سعودی دارای یک برنامه هسته ای غیرنظامی نوپا است که ولیعهد مایل به توسعه آن با حمایت ایالات متحده است.

به گفته کارن یانگ، محقق ارشد پژوهشی در مرکز دانشگاه کلمبیا، عربستان سعودی مایل است با ایالات متحده معامله کند و این احتمالاً بهترین زمان در دوران دولت بایدن برای کمک به برخی از مسائل مهم در کنگره نظیر سیاست جهانی انرژی است.

یکی دیگر از نقاط سخت در حمایت ایالات متحده از چنین برنامه ای، مخالفت آمریکا با غنی سازی محلی اورانیوم در داخل خاک کشورها است، غنی سازی یک جزء کلیدی برای تولید انرژی هسته ای است که می تواند برای تولید سلاح های هسته ای نیز استفاده شود. عربستان سعودی از نظر ذخایر اورانیوم غنی است و اصرار دارد که بتواند آن را در داخل غنی سازی کند . در صورت تحقق چنین مسئله ای این برای یک کشور عربی برای اولین بار خواهد بود. برای مثال، امارات متحده عربی همسایه، اورانیوم غنی شده را برای نیروگاه های هسته ای خود وارد می کند.

روز چهارشنبه، سناتور دموکرات، اد مارکی، رئیس مشترک گروه کاری تسلیحات هسته‌ای و کنترل تسلیحات، از دولت بایدن خواست اطمینان حاصل کند که ریاض از غنی‌سازی و بازفرآوری مواد هسته‌ای خودداری می‌کند . او در بخش هایی از سخنان خود به اظهارات قبلی محمد بن سلمان استناد کرد که گفته بود عربستان سعودی در صورت حرکت تهران به سمت سلاح هسته ای در این مسیر گام خواهد گذاشت. وی گفت: مسیر صلح خاورمیانه نباید شامل چشم انداز عربستان سعودی مجهز به سلاح هسته ای باشد که منافع آمریکا، متحدان و شرکای خود را در سراسر منطقه تضعیف کند.

پیمان عربستان سعودی و آمریکا دو کشور را موظف می کند که برای بازدارندگی و مقابله با هرگونه تجاوز خارجی با یکدیگر همکاری کنند، اما به این تعهد جنبه معاهده رسمی نمی دهد.

زمانی که شرایط سیاسی اجازه دهد، هنوز جایی برای یک توافق امنیتی چندجانبه که در نهایت شامل اسرائیل، بحرین، ایالات متحده و دیگران باشد، وجود خواهد داشت. انتخاب با اسرائیل خواهد بود که چه زمانی آماده پاس دادن توپ به سمت تشکیل کشور مستقل فلسطین باشد.

۳۱۱۳۱۱

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902948